De Oersprong – Boekel
De klimaatonderlegger voor Boekel is ingezet voor een prijsvraag om een ruimtelijk plan te ontwikkelen voor de Burgt fase 1b Boekel. Op 21 december 2022 heeft de gemeente Boekel unaniem gekozen voor het plan nul op de meter koopwoningen ‘ De Oersprong’. Met als slogan Wijs(t)wonen in De Burgt. ‘Een doordacht plan met verwijzingen naar de Peelrandbreuk en de hoogtesprongen in het park met unieke overgang van de privetuinen naar het landschap’.
Dit project zal verder uitgewerkt worden in samenwerking met Hendriks Coppelmans, FAAM Architects en Paul van Helvoort. Het plan is optimaal gericht op de Peelrandbreuk en de ligging daarvan, waarbij wijstwater wordt gebruikt voor energieopwekking. De woningen hebben een duidelijke relatie met het omliggende park, waarbij lage erfafscheidingen van tufsteen de relatie met het wijst laat zien. Architectonisch is er gekozen voor lessenaars daken, om de sprongen in het landschap ook terug te laten komen in de bebouwing. Waag een sprong langs de Oerbreuk!
De Oersprong haakt met haar benaderingswijze aan op de tegenstellingen in het landschap hoog-nat en laag-droog. Dit omgekeerd denken biedt nieuwe perspectieven en oplossingsrichtingen met een karakter dat aansluit op de principes van de omgeving op een oereigenzinnige wijze. De Burgt ligt op een splitsing van de Peelrandbreuk en een zijbreuk daarvan. Deze breuken kenmerken zich door een afwisselend droog en nat wijst watermilieu. Wijstwater wordt langs de water-ondoorlatende breuklijnen vanuit de diepten der aarde omhoog gestuwd. Daar waar dit mineraalrijke water in aanraking komt met zuurstof vindt er roestvorming plaats. De chemische eigenschappen van het water zorgen ervoor dat fosfaat en ijzer een roestvorming verbinding aangaan. Hierdoor groeit de breuk zichzelf geleidelijk omhoog in de vorm van roest klonten (ook wel oer genoemd). Dit lijkt op een aaneen klontering van roodbruin geroosterde koffiebonen. Uiteraard mits het wijwater voldoende aan de oppervlakte komt.
Een andere eigenschap van wijstwater is de constante temperatuur van vier graden, in de winter vorstvrij en in de zomer koel. Dit zorgt voor een mild microklimaat. Daarnaast worden voedingsstoffen zoals fosfaat door het ijzer gebonden, waardoor er voedselarme water milieu met hoge natuurwaarden ontstaan. En tot slot stuwen de breuken het land oostwaarts op in terrasvormige plateaus. Ook in het plangebied zijn restanten van deze plateaus zichtbaar. In het verleden zijn veel trapsgewijze hoogteverschillen geëgaliseerd en is de herkenbaarheid van het peelbreuken landschap op veel plekken verloren gegaan.
Breuken- of landherstellend ontwikkelen draagt bij aan het oplossen van opgaven op diverse schaalniveaus. In het verleden is de Peelhorst ontwaterend ingericht. Door het graven van greppels, sloten en het kanaliseren van beken kon het water effectief en snel worden afgevoerd. Daarbij moesten de waterkerende breuken in het landschap worden doorbroken. Dit is zo efficiënt gegaan dat in de loop der tijd, versterkt door toenemende langere perioden van droogte, het grondwater dusdanig is gaan dalen dat er in toenemende mate verdrogingsproblemen zijn ontstaan. Door trapsgewijs af te voeren en sloten en greppels te dempen, kan neerslag meer in de bodem trekken, zoals de breuk stijgen, vermindert het droogteprobleem en zal bijzondere wijstnatuur zich herstellen. De bouw en lalndschapskundige ontwikkeling versnelt dit herstel en zal een gebiedseigen karakteristiek breuk- en wijstwoonmilieu creëren.