Geerpark

De meest duurzame woonwijk van Nederland. Dat predicaat krijgt de toekomstige wijk Geerpark in Heusden. Als het aan de gemeente Heusden ligt tenminste. En aan de Provincie Noord-Brabant, woningcorporatie Woonveste en alle andere betrokkenen, zoals de huidige gebruikers, natuur- en milieuverenigingen, het waterschap en de betrokken landschapsarchitect Thomas Jansen. Allemaal dragen. Met succes Ontwikkelaars, woningbouwverenigingen, ingenieurs en diverse overheids- en onderwijsinstanties zijn de afgelopen jaren op bezoek geweest in Geerpark om de duurzame gebiedsontwikkeling van dichtbij te aanschouwen. Het toekomstige Geerpark kent een rijke historie. Het ligt centraal in de omgeving en sinds mensenheugenis lopen er veel wegen doorheen. Er zijn zelfs overblijfselen gevonden uit de ijzertijd. Sinds veertiende eeuw staat hier kasteel Onsenoort, bewoond door verschillende adellijke families. Begin vorige eeuw werd het kasteel samen met haar landerijen verkocht. In het kasteel zelf vestigde zich een klooster, vanaf 1935 bekend als abdij Marienkroon. De landerijen kwamen in het bezit van boeren uit de streek.

Woningen

Sindsdien werden de vruchtbare gronden gebruikt voor agrarische doeleinden. Ook vestigde zich hier onder meer een graszaadveredelingsbedrijf. Toen dat bedrijf te koop kwam, kocht woningcorporatie Woonveste deze grond om er 400 woningen op te zetten. Ongeveer tegelijkertijd kwam bij de gemeente Heusden een verzoek binnen van Stichting Foculare, de beheerder van de abdij, om van Marienkroon een conferentiecentrum te mogen maken.

Naast de grote cultuurhistorische waarde kent het landschap eveneens belangrijke natuurwaarden en leven er beschermde dier- en plantensoorten. Dit alles bij elkaar vraag om een zorgvuldige ontwikkeling. De gemeente Heusden keek daarom samen met de Provincie Noord-Brabant, Woonveste, Foculare en andere belanghebbenden naar de potentie van het 100 hectare grote gebied. De conclusie: ‘ Er kunnen best meer dan 400 woningen van Woonveste worden gebouwd, als we rekening houden met de bijzondere waarden van deze streek en de kwaliteit ervan waarborgen’.

Proeftuin duurzame gebiedsontwikkeling binnen het programma Mijn Mooi Nederland

Uiteindelijk leidde deze conclusie tot het idee van de duurzame woonwijk met tussen de 730 en 800 woningen. Woonveste en de gemeente tekenden eind 2007 een samenwerkingsovereenkomst om deze te gaan ontwikkelen. De Provincie Noord-Brabant, die dus al op de hoogte was van de mogelijkheden in het gebied, vroeg vervolgen of ze ook mochten participeren. Vanuit haar Integraal Strategisch Milieubeleid ontwikkelt de provincie proeftuinen waarmee ze concreet wil laten zien wat het beleid voor resultaat heeft.

In deze proeftuinen gaan de partners op zoek naar de meest innovatieve manier om duurzaamheid uit te voeren. Geerpark leek daarvoor de uitgelezen mogelijkheid. Dus tekende de provincie, de gemeente en de woningcorporatie in september 2008 een intentieverklaring tot het ontwikkelen van de meest duurzame woonwijk van het land. Het bestemmingsplan volgt in 2010, in 2011 wordt er gestart met bouwen.

‘Alles draait om kennisdeling’

Het geheim van het succesvol uitvoeren van het ambitieuze project, zit ‘m vooral in kennisdeling. Om te beginnen bood de provincie ons en de andere belanghebbenden zeven werksessies aan. Tijdens deze sessies kwam steeds een andere deskundige iets uitleggen over duurzaamheid. Daar lieten wij ons door inspireren om het ambitieniveau van de wijk te bepalen. Dit leidde tot een rapport en een ambitiekaart. Als je die ambities vertaalt naar vijf kernwaarden, zijn dat: leefbaarheid, gezondheid, veiligheid, betaalbaarheid en biodiversiteit.

Honderd jaar

We streven niet naar een puur ecologische wijk, veeleer naar een duurzame. Dat betekent onder meer dat de wijk honderd jaar mee moeten kunnen gaan. Daardoor kunnen we op de lange termijn plannen en onze keuzes daarop afstemmen. Die voor de riolering bijvoorbeeld. Vaak wordt er gekozen voor beton, omdat dat goedkoper is in aanleg. Een keramische is vriendelijker voor het milieu gaat langer mee, maar is duurder in aanleg. In Geerpark zou het echter zomaar kunnen zijn, dat de keramische vanwege de levensduur niet alleen de duurzaamste, maar ook de goedkoopste oplossing is.

Thomas Jansen heeft de duurzame ontwikkeling van woonwijk Geerpark benaderd als een integrale opgave en zich daarbij laten inspireren door specifieke morfologische en cultuurhistorische kenmerken van het plangebied. Een gedegen onderzoek naar landschappelijke, ecologische, economische en recreatieve kwaliteiten van het gebied vormt de basis van het ontwikkelingsplan. Een interactief planproces met opdrachtgever, provincie, deskundigen en belanghebbenden heeft geleid tot draagvlak. Het resultaat is een duurzame landschappelijke hoofdstructuur gebaseerd op een groen-blauwe waterslinger. Het plan creëert mogelijkheden voor zowel het vergroten van de biodiversiteit als nieuwe inkomstenbronnen voor boeren. Groene daken, energieproducerende woningen, het watersysteem en de aansluiting op het recreatieve netwerk in de omgeving zijn voorbeelden van innovatieve duurzaamheid. Daarmee sluit het plan aan op de ambities van de gemeente voor het Geerpark: leefbaar, gezond, veilig, betaalbaar en biodivers.

Kritische succesfactoren

• Met alle betrokken partijen overleg voeren. Niet een keer, maar steeds opnieuw. En echt luisteren en oplossingen bedenken. Dat creëert laadvermogen.
• Stel voorbeelden. De gemeente privaatrechtelijk een groen dak niet verplicht stellen en Heusden wil dat ook niet. Maar door het geven van voorbeelden en voorlichting, worden mensen gestimuleerd.
• Zoek naar creatieve oplossingen om mensen te verleiden actie te ondernemen in de geest van het plan. Denk bijvoorbeeld aan financieringsconstructies waarbij mensen rentekorting krijgen over dat deel van de hypotheek dat wordt besteed aan duurzame investeringen aan hun huis of op hun terrein.
• Zoek bewust de juiste deskundigen voor kennisdeling op. Twee weten meer dan een en dan hoef je niet opnieuw het wiel uit te vinden.

Leerpunten 

• Problemen benoemen tot kwaliteit; ingewikkelde waterstructuur in gebied niet zien als lastig, maar gebruiker als drager voor het landschap.
• De regisseur van een plan ook betrekken bij het onderhoud van het landschap. Die partij kan namelijk handelen en aanpassen in de geest van het plan, een willekeurige beheerder kan dat niet.

• Als je een groot plan ontwerpt waarin alles in het landschap een plaats krijgt, versterkt de gebruikers elkaar. In dit geval gaat het om bewoners, recreanten, boeren en het historische landgoedje.
• Vergroten biodiversiteit. Door rekening te houden met de aanwezige en soms bedreigde diersoorten, maar tegelijkertijd ruimte te creëren voor andere soorten,